Ο αριθμός των ασθενών που δεν συμμορφώνονται με τις οδηγίες των ιατρών έχει φτάσει σε διαστάσεις παγκόσμιας επιδημίας. Έχουν δημοσιευθεί πάνω από 40.000 μελέτες σχετικά με το θέμα, “όμως τα ποσοστά κακής συμμόρφωσης δεν έχουν αλλάξει σημαντικά τις τελευταίες δεκαετίες και παραμένουν σε απαράδεκτα υψηλά επίπεδα”
- Στις Ηνωμένες Πολιτείες, συνταγογραφούνται περίπου 3,8 δισεκατομμύρια συνταγές ετησίως, εκ των οποίων πάνω από το 50% είτε δεν λαμβάνονται καθόλου είτε λαμβάνονται λανθασμένα.
- Σε μια μελέτη παρακολούθησης 34. 501 ασθενών ηλικίας 65 ετών και άνω, μόνο το 26% των ασθενών ελάμβαναν συστηματικά τη θεραπεία για τη χοληστερίνη (στατίνη) τουλάχιστον για 5 χρόνια. Οι περισσότερες διακοπές του φαρμάκου σημειώθηκαν τους πρώτους 6 μήνες από την έναρξη της θεραπείας.
- Σε άλλη μελέτη, μεταξύ των ασθενών που πήραν εξιτήριο από νοσοκομείο μετά από οξύ έμφραγμα, περίπου το 34% σταμάτησε τουλάχιστον ένα φάρμακο και το 12% σχεδόν όλα τα φάρμακά τους μέσα στον μήνα!!!
Συνέπειες της διακοπής της αγωγής
Η ανεπαρκής συμμόρφωση με τη φαρμακευτική αγωγή εμπλέκεται σε περισσότερο από 125.000 θανάτους ετησίως. Οι ασθενείς που δεν λαμβάνουν τα φάρμακά τους, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο για πολλαπλές νοσηλείες σε νοσοκομείο και πρόωρο θάνατο, και είναι 5,4 φορές υψηλότερος εάν έχουν υπέρταση, 2,8 φορές εάν έχουν δυσλιπιδαιμία και 1,5 φορά υψηλότερος εάν έχουν καρδιοπάθεια.
Ποιοι είναι οι λόγοι αυτού του φαινομένου?
Οι ασθενείς δεν παίρνουν τα φάρμακά τους για πολλούς λόγους, πολλοί από τους οποίους προέρχονται από τα σκοτεινά βάθη της ανθρώπινης ψυχολογίας. Οι λόγοι δεν είναι σταθεροί πάντα και όπως καταλαβαίνετε το θέμα είναι αρκετά πολύπλοκο.
Πως συμπεριφέρονται οι ασθενείς
- Μία από τις σημαντικότερες αιτίες σύμφωνα με κάποιες μελέτες είναι ότι οι ασθενείς απλά ξεχνούν να πάρουν τα φάρμακά τους!!
- Η κατάθλιψη
- Οι ανεπιθύμητες ενέργειες των φαρμάκων(25% των περιπτώσεων).
- Το υψηλό κόστος των φαρμάκων οπότε και δεν μπορούν να τα αγοράσουν.
- 15% τα κόβουν επειδή δεν αισθάνονται τίποτα (είναι ασυμπτωματικοί), οπότε θεωρούν ότι δεν έχουν πρόβλημα, όπως αυτοί που πάσχουν από πίεση ή που έχουν χοληστερίνη
- Ανταλλάσουν απόψεις με φίλους, συγγενείς ή μπαίνουν σε ιστοσελίδες και διαβάζουν μόνοι τους για την πάθηση από την οποία πάσχουν, με αποτέλεσμα είτε μετά από παρότρυνση είτε με δική τους πρωτοβουλία(αφού διαβάζουν…) να δοκιμάζουν εναλλακτική ιατρική, άλλους ιατρούς κ.λ.π.
Ο ασθενής ενημερώνει το γιατρό για τη διακοπή των φαρμάκων; Τις περισσότερες φορές όχι!! Γιατί; Είτε γιατί ο γιατρός είναι πολύ απασχολημένος και δεν θέλει να τον ενοχλεί, είτε απλά γιατί δε συμπαθεί το γιατρό.
Ο ρόλος των ιατρών στη μη συμμόρφωση των ασθενών
Παλαιότερα , οι ασθενείς ακολούθησαν πιστά τις εντολές του ιατρού. Όχι πια… γεγονός που σημαίνει ότι κάτι δεν κάνουμε καλά και εμείς οι γιατροί…
- Μελέτες παρατήρησης δείχνουν ότι ο μέσος χρόνος που ξοδεύει ένας γιατρός για να συζητήσει διεξοδικά με τον ασθενή ένα καινούριο φάρμακο είναι μόνο 49 δευτερόλεπτα!!! Ενώ συχνά έως και 39% των περιπτώσεων η νέα συνταγή δε συνοδεύεται ούτε καν από οδηγίες σχετικά με τη δοσολογία του φαρμάκου( με σύσταση στον άρρωστο: θα σου πει ο φαρμακοποιός).
- Πολλές φορές και σε κάποιες περιόδους στη ζωή μας «η υγεία μπορεί να μην είναι απαραίτητα η κύρια προτεραιότητα μας.»Εάν έχετε για παράδειγμα μια γυναίκα 40 ετών που καπνίζει και θέλετε να διακόψει, η ανησυχία της θα είναι η αύξηση του σωματικού της βάρους οπότε λογικά μην περιμένετε να διακόψει το κάπνισμα, με το επιχείρημα ότι «το κάπνισμα κάνει κακό στην υγεία σου».
- Ο γιατρός, όπως και ο ασθενής, κατά τη διάρκεια της εξέτασης μπορεί να αισθάνεται άγχος ,θυμό ή εκνευρισμό, γεγονός που έχει αποδειχθεί ότι μειώνει την πιθανότητα να μείνει ικανοποιημένος ο ασθενής από το γιατρό και άρα να τηρήσει τις οδηγίες του
- Οι γιατροί στοχεύουν στην πρόληψη ώστε μελλοντικά ο ασθενής να συνεχίσει να είναι καλά, ενώ οι ασθενείς δίνουν μεγαλύτερη βαρύτητα στο παρόν, να αισθάνονται δηλαδή καλά «σήμερα» και δεν τους απασχολεί τόσο πολύ η μελλοντική κατάστασης της υγείας τους.
- Ακόμη και όταν οι γιατροί έχουν το χρόνο να εξηγήσουν την πάθηση στους ασθενείς, στις μισές τουλάχιστον περιπτώσεις ο ασθενής δεν καταλαβαίνει τι του λέει ο γιατρός.
- Η συμμόρφωση, αποδεικνύεται, ότι είναι αντιστρόφως ανάλογη με τη συχνότητα που ένας ασθενής πρέπει να παίρνει τα φάρμακά του μέσα στην ημέρα. Για φάρμακα που λαμβάνονται μία φορά ημερησίως, το μέσο ποσοστό συμμόρφωσης είναι σχεδόν 80%, ενώ όταν πρέπει να ληφθούν 4 φορές την ημέρα, το ποσοστό συμμόρφωσης πέφτει στο 50% περίπου. Φανταστείτε έναν ασθενή του οποίου η μνήμη μπορεί να μην είναι αυτή που ήταν κάποτε και ο οποίος ζει μόνος του και πρέπει να τηρήσει όλα αυτά που του λέει ο γιατρός….
- Τέλος μην ξεχνάμε ότι ζητάμε από τους ασθενείς να υιοθετήσουν μια ιδεοψυχαναγκαστική συμπεριφορά, τους ζητάμε δηλαδή να αντιμετωπίζουν την ίδια βαρετή κατάσταση (φαρμακοληψία) ξανά και ξανά…. “Πόση” συμμόρφωση όμως είναι αρκετή;
Μελέτες που έχουν ασχοληθεί διεξοδικά με το θέμα δεν υπάρχουν, άρα δεν υπάρχει και σαφής απάντηση. Για παράδειγμα πριν από χρόνια, όταν ο ρευματικός πυρετός ήταν «επιδημία», οι γιατροί πρότειναν πενικιλίνη για να καταπολεμήσουν το στρεπτόκοκκο. Ωστόσο, μεταγενέστερες μελέτες έδειξαν ότι πιθανότατα χρειάζονταν μόνο το ένα τρίτο των δόσεων που είχαν προτείνει τότε, που αντιστοιχεί σε ποσοστό συμμόρφωσης 30% -40%, ενώ εάν το ποσοστό αυτό έφθανε στο 80%, θα αυξάνονταν πιθανόν ο κίνδυνος για ανεπιθύμητες ενέργειες.
Το συμπέρασμα είναι λοιπόν ότι η συμμόρφωση του ασθενούς είναι ένα πολύπλοκο πρόβλημα, πολύ ετερογενές, που δεν προβλέπεται να δοθεί άμεσα επιστημονική λύση… Μέχρι τότε όμως θα πρέπει αφενός εμείς οι γιατροί να προσπαθούμε να βρούμε τον τρόπο και την υπομονή να πείσουμε τον ασθενή… και εσείς οι ασθενείς να συνειδητοποιήσετε γιατί πάτε στο γιατρό… και τι προσδοκίες έχετε από αυτόν….