Μαθήματα από τη διάσωση του Eriksen

8 Ιουλίου 2021

Η ανάνηψη του Δανού επαγγελματία ποδοσφαιριστή Christian Eriksen, μπροστά σε εκατομμύρια ανθρώπους, είναι μια ευκαιρία να σκεφτούμε  καλύτερα την πρόληψη και την αντιμετώπιση  του αιφνίδιου καρδιακού θανάτου.

Η ανάνηψη του Eriksen ήταν ιδανική. Οι διασώστες αναγνώρισαν άμεσα τα δύο πιο σημαντικά  στοιχεία κατά την αξιολόγηση ενός ατόμου που καταρρέει: είναι αναίσθητος και δεν αναπνέει, και ξεκίνησαν άμεσα καρδιοαναπνευστική αναζωογόνηση(ΚΑΡΠΑ). Το επόμενο βήμα είναι να τοποθετηθεί ένας AED (Αυτόματος Εξωτερικός Απινιδωτής) και να προκληθεί σοκ εφόσον ο ασθενής βρίσκεται σε κοιλιακή ταχυκαρδία. Αυτό και έγινε. Όπως είπε ο γιατρός της ομάδας στη συνέντευξη Τύπου, ο Eriksen «έφυγε», και «ξαναγύρισε» κοντά μας.

Ο  αφνίδιος θάνατος λόγω κοιλιακών ταχυαρρυθμιών παραμένει η κυριότερη αιτία θανάτου – καθώς είναι συχνά μια εκδήλωση στεφανιαίας νόσου ή κάποιας άλλης καρδιοπάθειας και μπορεί  να αποτελεί και το μοναδικό σύμπτωμα στους έφηβους και νεαρούς ενήλικες.

Οι αθλητές (ιδιαίτερα οι ποδοσφαιριστές και όσοι ασχολούνται με το μπάσκετ ) διατρέχουν  2.8 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο αιφνίδιου θανάτου.

Κάθε  χρόνο παγκοσμίως πεθαίνουν 6 εκατομμύρια άνθρωποι από ανακοπή. Στην Ευρώπη οι  θάνατοι από έξω- νοσοκομειακή  ανακοπή υπολογίζονται περίπου στους  1000 την ημέρα. Στην  περιοχή της Αττικής  σε διάστημα  8,5 χρόνων (1998-2006), καταγράφηκαν 346 αιφνίδιοι θάνατοι ανθρώπων ≤ 35 ετών δηλαδή 3-4 αιφνίδιοι θάνατοι /μήνα.

Η πιθανότητα να επιβιώσει κάποιος από εξωνοσοκομειακή ανακοπή στην Ελλάδα είναι 3%, ενώ στην Ευρώπη το αντίστοιχο ποσοστό κυμαίνεται στο 6%-7%. Στην Βόρεια Ευρώπη και ιδιαίτερα σε χώρες όπως  η Ολλανδία και η Νορβηγία το ποσοστό αυτό κυμαίνεται στο 40% λόγω των  υψηλών ποσοστών εκπαίδευσης των πολιτών  στην ΚΑΡΠΑ  (Ολλανδία-61%,  Νορβηγία 71% και η Σουηδία 59%) !!!

Το σύστημα διαχείρισης καρδιακής ανακοπής στην Δανία

Ο  Eriksen ήταν πολύ τυχερός που έπαιζε στην πατρίδα του όταν έπαθε ανακοπή. Η  Δανία έχει καταστήσει  υποχρεωτική την εκπαίδευση ΚΑΡΠΑ στο γυμνάσιο ακόμα και για τη χορήγηση  διπλώματος οδήγησης. Το 2011 ξεκίνησε το πρώτο εθνικό μητρώο καταγραφής διαθέσιμων  AED, το οποίο συνδέεται με κέντρα  έκτακτης ανάγκης τα οποία εντοπίζουν με αυτο τον τρόπο τον πλησιέστερο AED. Το αποτέλεσμα ήταν μια σημαντική αύξηση των απινιδώσεων  από τους παρευρισκόμενους.

Μελέτη ασθενών που είχαν υποστεί  καρδιακή ανακοπή στη Δανία ανέδειξε  ότι με την εφαρμογή αυτή  η πιθανότητα απινίδωσης σχεδόν τριπλασιάστηκε (13,8% έναντι 4,8%) και η επιβίωση 30 ημερών σχεδόν διπλασιάστηκε (28,8% έναντι 16,4%). Παρόμοιες προσπάθειες στη Στοκχόλμη της Σουηδίας έχουν επίσης συσχετιστεί με ευνοϊκά αποτελέσματα.

Μια άλλη έξυπνη πρωτοβουλία της Δανίας είναι ένα πρόγραμμα (Heart Runner) που απευθύνεται  σε περισσότερους από 115.000 πολίτες εκπαιδευμένους στην ΚΑΡΠΑ που μπορούν να ειδοποιηθούν μέσω μιας εφαρμογής από το  smartphone τους  όποτε συμβεί  καρδιακή ανακοπή κοντά τους. Πιλοτική  μελέτη αυτού του προγράμματος διαπίστωσε ότι οι πολίτες που ανταποκρίθηκαν έφτασαν πριν από το αντίστοιχο ΕΚΑΒ σχεδόν στο μισό χρόνο, και αυτό συσχετίστηκε με τριπλάσια αύξηση  απινίδωσης από τους παρευρισκόμενους.

Τι γίνεται στην Ελλάδα

Μία ανθρωπιστική οργάνωση «Τα παιδιά σώζουν ζωές» ανέλαβε πρωτοβουλία να εκπαιδεύσει  παιδιά στην μέθοδο ΚΑΡΠΑ ξεκινώντας από τα σχολεία της Χαλκιδικής το 2010. Το 2016 εγκρίθηκε και επίσημα από το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων . Από το 2017-2018 εκπαιδεύτηκαν μέσω του προγράμματος πάνω από 42.000 μαθητές και καθηγητές στις πρώτες βοήθειες. Τον Νοέμβριο δε του 2019 κατέθεσαν σχέδιο στην Υπουργό Παιδείας  με σκοπό την θεσμοθέτηση και εισαγωγή του μαθήματος Πρώτων Βοηθειών στα ελληνικά σχολεία, ξεκινώντας από το Νηπιαγωγείο μέχρι τη Γ Γυμνασίου. (Δεν κατάφερα να μάθω εάν τελικά ψηφίστηκε από τη βουλή..).

Στην Ελλάδα είναι καταγεγραμμένοι περίπου 541 απινιδωτές με τη μεγαλύτερη πυκνότητα απινιδωτών ανά κάτοικο να βρίσκεται στη Δράμα, όπου ένας απινιδωτής αντιστοιχεί σε 1.100 κατοίκους.

Έλεγχος (screening)  αθλητών

Ο Eriksen αναφέρεται ότι υπέστη καρδιακή ανακοπή λόγω κοιλιακής μαρμαρυγής, γεγονός  που μας κάνει να αναρωτηθούμε εάν τελικά υπάρχουν  ιδανικές εξετάσεις που θα μας επιτρέπουν κάθε φορά να αποκλείσουμε  τον αθλητή με υποκείμενα καρδιακά νοσήματα προκειμένου να αποφύγουμε κάποιο τραγικό συμβάν.  Δυστυχώς δεν υπάρχουν «ιδανικές» εξετάσεις και στην πραγματικότητα τα πράγματα δεν είναι τόσο εύκολα…

Υπάρχει περίπτωση ο αθλητής να υποβληθεί σε όλες τις απαιτούμενες εξετάσεις και να βγουν «ψευδώς» αρνητικές ενώ  πάσχει από υποκείμενο νόσημα το οποίο απλά δεν είναι εύκολο να διαγνωσθεί. Ο  Eriksen, για παράδειγμα,  είχε εξεταστεί,  τουλάχιστον πριν από το 2019 όταν έπαιξε στην Premier League στο Ηνωμένο Βασίλειο από τον Sanjay Sharma, έναν από τους κορυφαίους καρδιολόγους στον κόσμο ο οποίος ασχολείται με αθλητές και διευθύνει το μεγαλύτερο πρόγραμμα ελέγχου των περισσότερων εθνικών ομάδων της Αγγλίας και αργότερα και από ιταλούς ιατρούς όταν έπαιζε στη Μίλαν και εντούτοις δεν κατάφεραν να διαγνώσουν την υποκείμενη «τάση» για καρδιακή ανακοπή γεγονός καθόλου ασυνήθιστο.

 Το πρόβλημα είναι ότι υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις όπως μυοκαρδίτιδα, ή ηλεκτρικές νόσοι της καρδιάς κ.λπ, που  είναι δύσκολο ή σχεδόν αδύνατο να εντοπιστούν πριν από ένα συμβάν.

Κανένα  πρόγραμμα ελέγχου δεν είναι 100% ευαίσθητο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να το κάνουμε. Ένα άλλο εξίσου σοβαρό πρόβλημα είναι η υπερδιάγνωση! Οι  περισσότεροι μη επαγγελματίες αθλητές δεν εξετάζονται  από καθηγητές όπως ο Sanjay Sharma, αλλά από  καρδιολόγους μη εξειδικευμένους στην «αθλητική  καρδιά» γεγονός που οδηγεί συχνά σε μια σειρά ανώφελων εξετάσεων που μπορούν ακόμα και να βλάψουν  τον αθλητή ή να τον οδηγήσουν λανθασμένα  σε αποκλεισμό από τον αθλητισμό.

ICD και Επιστροφή στον Αθλητισμό

Γνωρίζουμε από αναφορές ότι στον Eriksen τοποθετήθηκε απινιδωτής. Τι γίνεται μετά, θα πρέπει να αποσυρθεί; Είναι γεγονός πως δεν υπάρχει μια γενική σύσταση για όλους τους αθλητές που φέρουν  ICD και λαμβάνουν μέρος σε ανταγωνιστικά αθλήματα.”

Η μεγαλύτερη ανησυχία για την επιστροφή στον αθλητισμό δεν είναι η συσκευή αλλά η υποκείμενη καρδιοπάθεια. Η  αρρυθμιογόνος δυσπλασία της δεξιάς κοιλίας (η άσκηση είναι γνωστό ότι επιδεινώνει αυτή την ασθένεια) και η κατεχολαμινική πολύμορφη  κοιλιακή ταχυκαρδία (η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πολλαπλά σοκ) είναι οι πιο ανησυχητικές. Ευτυχώς  όμως είναι  σπάνιες.

Φυσικά, ο πιο σημαντικός παράγοντας για την επιστροφή στο παιχνίδι είναι μια κοινή διαδικασία λήψης αποφάσεων με τον ασθενή. Μερικοί αθλητές μπορεί να θέλουν να αποσυρθούν από τον αθλητισμό, άλλοι θέλουν να επιστρέψουν. Αλλά τουλάχιστον έχουμε (μερικά) δεδομένα για να καθοδηγήσουμε αυτήν την απόφαση.

Συμπέρασμα

Προφανώς, από την πλευρά του Eriksen, η ζωή θα ήταν καλύτερη αν δεν είχε συμβεί ποτέ αυτό το γεγονός. Αλλά το εξαιρετικό αποτέλεσμα μας διδάσκει πολλά σχετικά με  ένα σημαντικό πρόβλημα της δημόσιας υγείας. Δεδομένου ότι η εξω νοσοκομειακή ανακοπή σχετίζεται με υψηλή θνητότητα δεν είναι καιρός να γίνουμε λίγο Δανοί????

Posted in Blog by Efi Athanasopoulou