Βρισκόμαστε στη δίνη μιας σοβαρής πανδημίας που παρόμοια της δεν υπάρχει στην μνήμη μας. Τα τελευταία δεδομένα αναφέρουν ότι έχουν νοσήσει 67.661.724 άνθρωποι παγκοσμίως ενώ έχουν πεθάνει 1.545.928.Η ιστορία όμως μας έχει διδάξει ότι κατά καιρούς έχουν ξεσπάσει ασθένειες που έχουν καταστρέψει την ανθρωπότητα, αλλάζοντας άλλες φορές την πορεία της ιστορίας και άλλες σηματοδοτώντας το τέλος ολόκληρων πολιτισμών. Η πανδημία της πανώλης και της ισπανικής γρίπης θεωρούνται από τις δύο χειρότερες στην ιστορία της ανθρωπότητας, ενώ αυτή του κορονοϊού θεωρείται η τρίτη στη σειρά.
Ο Μαύρος Θάνατος (πανώλη): 1346-1353
Ορισμένες εκτιμήσεις υποδηλώνουν ότι εξαφάνισε πάνω από τον μισό πληθυσμό της Ευρώπης(μέχρι 200 εκατομμύρια ανθρώπους), καθιστώντας την την πιο θανατηφόρα ασθένεια που καταγράφηκε ποτέ στην ιστορία. Προκλήθηκε από ένα στέλεχος του βακτηρίου Yersinia pestis που έχει σχεδόν εξαφανιστεί και εξαπλώθηκε από ψύλλους που είχαν έρθει σε επαφή με μολυσμένα τρωκτικά.
Ισπανική γρίπη(Η1Ν1!) (1918-1919)
Παρά το όνομα της, η ασθένεια πιθανότατα δεν ξεκίνησε στην Ισπανία. Περίπου 500 εκατομμύρια άνθρωποι έπεσαν θύματα της Ισπανικής Γρίπης. Το ένα πέμπτο αυτών πέθανε, με κάποιες κοινότητες ιθαγενών να ωθούνται στο χείλος της εξαφάνισης. Θεωρείται η δεύτερη πιο θανατηφόρα ασθένεια μετά τον μαύρο πυρετό.
Νοσοκομείο έκτακτης ανάγκης κατά τη διάρκεια της πανδημίας της ισπανικής γρίπης στο Κάνσας (1918)
Εμβόλιο covid-19
Το εμβόλιο κατά του covid-19 μέχρι στιγμής μοιάζει η πιο αποτελεσματική λύση στη μάχη κατά του κορονοιού. Τα εμβόλια γενικότερα εκτιμάται ότι έχουν σώσει τουλάχιστον 23 εκατομμύρια ζωές μεταξύ 2011 και 2020. Η ανάπτυξη εμβολίων covid ξεκίνησε μετά την δημοσιοποίηση του γονιδιώματος του ιού SARS-CoV-2 στις 10 Ιανουαρίου 2020. Έκτοτε δοκιμάζονται περισσότερα από 200 εμβόλια.
Τα εμβόλια αυτά παρότι διαφέρουν μεταξύ τους έχουν κοινό στόχο την παραγωγή αντισωμάτων ώστε να μας προφυλάξουν από ενδεχόμενη εισβολή του ιού στον οργανισμό μας. Αλλά ας δούμε πως δρουν μερικά από αυτά:
- αδρανοποιημένος ιός οι επιστήμονες παίρνουν τον ιό και τον θερμαίνουν πολύ ή προσθέτουν χημικά όπως η φορμαλδεΰδη ή η βήτα-προπιολακτόνη για να τον «σκοτώσουν», καταστρέφοντας μοιραία το RNA & τις πρωτεΐνες του (αλλά όχι τόσο πολύ ώστε οι πρωτεΐνες να γίνουν «αγνώριστες» γιατί χρειάζεται να μοιάζουν αρκετά «πραγματικές» για να προκαλέσουν την ανοσολογική απόκριση!)
- ιικές πρωτεΐνες (εμβόλια υπομονάδας) περιλαμβάνουν αβλαβή κομμάτια (πρωτεΐνες) του ιού COVID-19 αντί για ολόκληρο το μικρόβιο.
- ανασυνδυασμένοι ιικοί φορείς περιέχουν έναν αβλαβή ιό (π.χ αδενοϊό ή τον ιό ιλαράς), ο οποίος έχει σχεδιαστεί στο εργαστήριο για να περιλαμβάνει γονίδια από το Sars-Cov-2. Ο ιός αυτός δεν αντιγράφεται- μια από τις πρωτεΐνες που χρειάζεται για να αντιγραφεί έχει διαγραφεί γενετικά ώστε ο ιός να μην μπορεί να φτιάξει αντίγραφα του εαυτού του αφού μπει στο σώμα. Όταν ο γενετικά τροποποιημένος αδενοϊός εγχέεται σε ανθρώπινα κύτταρα, παράγονται πρωτεΐνες κορονοϊού (γλυκοπρωτεΐνη S) που πυροδοτούν το ανοσοποιητικό σύστημα σχηματίζοντας αντισώματα. Το εμβόλιο αυτό αναπτύχθηκε στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και θεωρείται από τα πρωτοπόρα γιατί έχει δανειστεί τεχνολογία από παρόμοιο εμβόλιο για το συγγενή ιό MERS.
- M-RNA εμβόλια το mRNA-1273 είναι ένα τροποποιημένο αγγελιοφόρο RNA (mRNA) – το οποίο εισέρχεται μέσα στο κυτταρόπλασμα σε μικροσκοπικά σταγονίδια λιπιδίου και παρέχει πληροφορίες για το σχηματισμό της γλυκοπρωτεΐνης S, μέσω της οποίας ο ιός ενώνεται με τα κύτταρα του ανθρώπου για να εισέλθει σε αυτά. Η γλυκοπρωτείνη S αναγνωρίζεται ως “ξένη” από τον οργανισμό και προκαλεί το σχηματισμό αντισωμάτων έναντι του ιού. Παρότι δεν έχει λάβει έγκριση μέχρι τώρα για ανθρώπινη χρήση θεωρείται μεγάλο επίτευγμα και θα αποτελέσει την ιατρική του μέλλοντος.
Το ρώσικο , τα εμβόλια της Johnson & Johnson, το CanSino της Κίνας, καθώς και το εμβόλιο της Οξφόρδης(Astra Zeneca) χρησιμοποιούν την τεχνολογία των αδενοϊών ως ιικούς φορείς. Το εμβόλιο της Οξφόρδης περιέχει αδενοιό χιμπατζή ενώ το κινέζικο χρησιμοποιεί ανθρώπινο αδενοιό.
Αντιθέτως, τα εμβόλια Moderna και Pfizer χρησιμοποιούν τεχνολογία mRNA.
Η Sinovac Biotech στο Πεκίνο δοκιμάζει εμβόλιο με αδρανοποιημένο ιό , όπως και τα Ινστιτούτα Βιολογικών Προϊόντων στο Πεκίνο και στη Wuhan. Η GSK & η Sanofi συνεργάζονται γι’ αυτό που κάνει καθεμία καλύτερα: η Sanofi φτιάχνει την πρωτεΐνη S και η GSK φτιάχνει τις ανοσοενισχυτικές ουσίες (τις χημικές ενώσεις που εισάγονται μαζί με τις πρωτεΐνες του ιού για να τις κάνουν πιο «ανοσογόνες»- χρησιμοποιούν δηλαδή ιικές πρωτεΐνες). Όλα τα εμβόλια COVID-19 εκτός από ένα θα πραγματοποιούνται σε δύο δόσεις σε διάστημα λίγων εβδομάδων.
Η Ρωσία έγινε η πρώτη χώρα στον κόσμο που ενέκρινε το εμβόλιο στις 11 Αυγούστου (Sputnik V), το οποίο ισχυρίζονται ότι είναι κατά 92% αποτελεσματικό μετά από δοκιμές σε 16.000 εθελοντές. Πριν ακόμα ολοκληρωθούν όλες οι φάσεις των κλινικών δοκιμών χορηγήθηκε σε ανώτερους αξιωματούχους καθώς και στους ίδιους τους επιστήμονες που το κατασκευάζουν, γεγονός το οποίο έχει προκαλέσει αντιδράσεις . Ένα από τα άτομα που το έλαβε είναι και η κόρη του προέδρου, ο οποίος ισχυρίζεται ότι έχει δημιουργήσει ισχυρό τίτλο αντισωμάτων.
Το εμβόλιο (Γερμανίας-ΗΠΑ) από την Pfizer και τη BioNtech αναφέρθηκε ότι είναι περισσότερο από 90% αποτελεσματικό μετά από δοκιμές ( τρίτης φάσης) σε περισσότερα από 43.000 άτομα.
Στη συνέχεια, η αμερικανική εταιρεία Moderna δήλωσε ότι το εμβόλιο της έδειξε σχεδόν 95% αποτελεσματικότητα, επίσης μετά από μεγάλες δοκιμές τελικής φάσης.
Η Κίνα έχει ήδη τέσσερα εμβόλια στη τελική φάση των κλινικών δοκιμών. Παρότι δεν έχουν ολοκληρωθεί οι δοκιμές ήδη τρία από αυτά έχουν χορηγηθεί, στο πλαίσιο προγράμματος έκτακτης ανάγκης, σε οικοδόμους, διπλωμάτες και φοιτητές που έχουν επισκεφτεί περισσότερες από 150 χώρες σε όλο τον κόσμο κατά τη διάρκεια της πανδημίας και κανένας από αυτούς δεν έχει νοσήσει, ενώ το τέταρτο εγκρίθηκε για τον κινεζικό στρατό τον Ιούνιο.
Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων όπως ισχυρίζονται θα κυμαίνεται από 90-95% γεγονός εξαιρετικά εντυπωσιακό εάν αναλογιστεί κανείς ότι το αντίστοιχο κατά της γρίπης κυμαίνεται από 40-60%.
Η ανάπτυξη των εμβολίων είναι γενικότερα μια μακροχρόνια διαδικασία. Υπό κανονικές συνθήκες διαρκεί κατά μέσο όρο περίπου 10 χρόνια, (ακόμα και το ταχύτερο εμβόλιο που αναπτύχθηκε ποτέ – το εμβόλιο παρωτίτιδας – χρειάστηκε τέσσερα χρόνια). Αυτή τη φορά όμως, λόγω της επιτακτικής ανάγκης να βρεθεί μια λύση, οι προκλινικές και κλινικές δοκιμές για τον έλεγχο της αποτελεσματικότητας και της ασφάλειας των υποψήφιων εμβολίων COVID-19 είτε παραλείφθηκαν , είτε ολοκληρώνονται με γρήγορο, σχεδόν φρενήρη ρυθμό, γεγονός που κάνει τον κόσμο να αμφισβητεί την ασφάλειά τους. Τον Μάιο, από μια δημοσκόπηση 1.640 ατόμων στις ΗΠΑ προέκυψε ότι το 28% των Αμερικανών πίστευαν ότι ο κ. Γκέιτς ήθελε να χρησιμοποιήσει τα εμβόλια για την εμφύτευση μικροτσίπ στο σώμα μας!!Επιπλέον ο αριθμός των Αμερικανών που σχεδίαζαν να κάνουν εμβόλιο COVID-19 μειώθηκε από 72% τον Μάιο σε μόλις 51% τον Σεπτέμβριο. Τον Αύγουστο δε, απαγορεύτηκε η είσοδος σε 48 Κινέζους εργάτες στην Νέα Γουινέα λόγω ανησυχιών ότι τους χορηγήθηκε ένα «ανώνυμο» πειραματικό εμβόλιο!
Πως είναι δυνατόν να έχουν αναπτυχθεί τόσο γρήγορα τα εμβόλια?
Καταρχάς πάνω από 800 ερευνητικά προγράμματα δραστηριοποιούνται σε όλο τον κόσμο για την καταπολέμηση του COVID-19. Από αυτά, τα 191 επικεντρώνονται στην ανάπτυξη εμβολίων.
Έχουν δημιουργηθεί διεθνείς συνεργασίες που δεν έχουμε ξαναδεί ,μεταξύ μικρών και μεγάλων εταιρειών, μεταξύ κυβερνήσεων και φαρμακευτικών εταιρειών μεταξύ των μεγαλύτερων ονομάτων της επιστημονικής κοινότητας – όλοι προσπαθούν να εργαστούν μαζί για να τερματίσουν αυτήν τη μάστιγα.
Εξάλλου είναι η πρώτη φορά ίσως στην ιστορία της ιατρικής που βρέθηκαν- τόσες χιλιάδες εθελοντές σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα προκειμένου να δοκιμάσουν το εμβόλιο.
Σχετικά με την τεχνολογία των εμβολίων και ιδιαίτερα των mRNA, που πρακτικά δεν έχουν ξαναχρησιμοποιηθεί σε άνθρωπο, η ανάπτυξή τους δεν ξεκίνησε από το μηδέν. Εδώ και 30 χρόνια η Liu για πρώτη φορά ανέπτυξε DNA εμβόλιο ενάντια στη γρίπη εφαρμόζοντας το σε ζωικά μοντέλα. Τα πρώτα αποτελέσματα ήταν ενθαρρυντικά, το πρόβλημα που προέκυψε όμως ήταν ότι το προϊόν αυτό ήταν ασταθές δηλαδή μόλις εισερχόταν μέσα στο κύτταρο, μεταβολιζόταν γρήγορα γεγονός που περιόριζε την ανοσολογική του ισχύ. Αυτό βέβαια ξεπεράστηκε το 2005, όταν επιστήμονες δημιούργησαν «λιπιδικά νανοσωματίδια», περιτύλιξαν δηλαδή το mRNA με μια ελαιώδη μεμβράνη γεγονός που κατέστησε και πιο εύκολη την εισαγωγή του στο κύτταρο.
Έκτοτε «πολλοί άρχισαν να βλέπουν το mRNA ως θεραπευτική στρατηγική για διάφορες ασθένειες όπως τον καρκίνο». Η «ModeRNA Therapeutics», γνωστή ως Moderna, δημιουργήθηκε το 2010 όταν ο ερευνητής του Χάρβαρντ Ντέρικ Ρόσι χρησιμοποίησε τροποποιημένο mRNA για τον επαναπρογραμματισμό βλαστοκυττάρων για την αντιμετώπιση καρδιαγγειακών παθήσεων. Επίσης από την ίδια εταιρία ολοκληρώνεται τον Οκτώβριο του 2022 το εμβόλιο κατά του ιού Zika. Συνεπώς η ανάπτυξη του mRNA εμβολίου στηρίχτηκε σε εμπειρία πολλών ετών (τριάντα για την ακρίβεια) γι αυτό και δημιουργήθηκε σε χρόνο ρεκόρ μέσα σε περίπου 2 μήνες. Η ανάπτυξή τους δε, είναι ταχύτερη, καθώς παρακάμπτει επίπονες εργασίες όπως απενεργοποίηση ιών ή απομόνωση πρωτεϊνών κ.λπ. όπως συνέβαινε μέχρι τώρα στην παλαιότερη τεχνολογία εμβολίων.
Όσον αφορά για παράδειγμα το εμβόλιο της Οξφόρδης, όπως προαναφέρθηκε είχε δημιουργηθεί για τον συγγενή ιό MERS και το μόνο που έκαναν ήταν να αντικαταστήσουν την πρωτεΐνη του ιού MERS με την αντίστοιχη του SARS- COV2. Το ίδιο ισχύει και για τους κινέζους που είχαν ήδη έναν αδενοιό σε κλινικές δοκιμές φάσης ΙΙ αλλά κατά του Ebola.