Εμβόλιο Astra Zeneca νεώτερα δεδομένα

11 Μαΐου 2021

Για  πρώτη φορά πριν από 2 μήνες υπήρξαν ενδείξεις  ότι,  το εμβόλιο της AstraZeneca  θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ασυνήθιστη αντίδραση που προκαλεί θρομβώσεις, σε συνδυασμό   με χαμηλά επίπεδα αιμοπεταλίων, την οποία το CDC και το FDA ονόμασαν «σύνδρομο θρόμβωσης και θρομβοπενίας» (TTS). Η  επίπτωση αυτού του συνδρόμου εκτιμάται σε 1 περιστατικό  ανά 120.000 δόσεις AstraZeneca. Το ποσοστό ήταν υψηλότερο στη Νορβηγία και τη Δανία, όπου περίπου ένας στους 40.000 παραλήπτες εμβολίου AstraZeneca ανέπτυξε CSVT (μια σπάνια εγκεφαλική θρόμβωση), ενώ τα επίσημα ποσοστά που δίνει  ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) είναι  περίπου 1 στα 50.000 για άτομα ηλικίας 20 έως 49 ετών. Με   το εμβόλιο J&J, έχουν παρατηρηθεί συνολικά 15 περιπτώσεις μετά από χορήγηση 7,98 εκατομμυρίων δόσεων. Μελλοντικά  βέβαια θα διαπιστωθεί  η πραγματική συχνότητα αυτού του συνδρόμου δεδομένου ότι μπορεί πλέον να διαγνωστεί πιο εύκολα και ο κόσμος είναι υποψιασμένος και αναζητά πιο γρήγορα βοήθεια.

Όσων αφορά την επαναχορήγηση του εμβολίου, ο ΕΜΑ αφήνει στην κρίση του κάθε κράτους, αφού εκτιμήσουν τον κίνδυνο,  να αποφασίσουν εάν και σε ποιες ηλικίες θα χορηγηθεί το εμβόλιο.

Οι  περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Γερμανίας,  έχουν συστήσει την επαναχορήγηση του εμβολίου σε μεγαλύτερες ηλικίες (άνω των 50 ή 60 ετών). Η  Νορβηγία και η Δανία όμως  ανακοίνωσαν ότι  αναστέλλουν οριστικά   τη χρήση του εμβολίου. Η Δανία δε, ανακοίνωσε  ότι δεν θα χρησιμοποιήσει ούτε το εμβόλιο της J&J.

Τι είναι αυτό σύνδρομο  που προκαλείται  από το εμβόλιο;

Ουσιαστικά πρόκειται για περιπτώσεις θρομβώσεων  τόσο φλεβικών  όσο και αρτηριακών και ενίοτε πολυεστιακών στον ίδιο ασθενή, συχνά   σε ασυνήθιστες θέσεις όπως  στους φλεβώδεις  κόλπους    του εγκεφάλου (CSVT) ,σε σπλαχνικά  αγγεία, οφθαλμικές φλέβες  κλπ ,σε συνδυασμό  με χαμηλά αιμοπετάλια, μέχρι και <20.000 (θρομβοπενία), με κίνδυνο εμφάνισης  αιμορραγιών. Η πλειονότητα των συμβάντων παρατηρούνται εντός των πρώτων 20 ημερών μετά τον εμβολιασμό. Συχνά οι ασθενείς όταν διαγιγνώσκονται είναι σοβαρά πάσχοντες , ενώ το  1/3  αυτών τελικά καταλήγουν. Μέχρι τώρα δεν έχουν εντοπιστεί παράγοντες κινδύνου.

Επηρεάζει τόσο τους άνδρες όσο και τις γυναίκες;

Οι περισσότερες   περιπτώσεις (περίπου το 80%), παρατηρηθήκαν  σε γυναίκες κάτω των 60 ετών. Ύποπτα  περιστατικά ωστόσο  διερευνώνται  σε ασθενείς όλων των ηλικιών και των δύο φύλων.    Αξίζει να σημειωθεί ότι έχουν εμβολιαστεί περισσότερες γυναίκες  , διότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες  έδωσαν προτεραιότητα  στους εργαζομένους στον τομέα  υγείας και στους εκπαιδευτικούς, οι περισσότεροι εκ των  οποίων ήταν γυναίκες κάτω των 65 ετών, γεγονός που μπορεί να εξηγήσει εν μέρει τη  περίσσεια των περιστατικών που παρατηρείται μεταξύ των γυναικών.

Συμπτώματα του συνδρόμου TTS

Ήπια έως μέτρια  συμπτώματα όπως : πυρετός, κόπωση, πονοκέφαλος ή μυαλγία είναι κοινά τις πρώτες 24 έως 48 ώρες μετά τον εμβολιασμό και δεν υποδηλώνουν TTS. Η μέγιστη χρονική περίοδος για την εμφάνιση συμπτωμάτων είναι από την 6 έως την 14 ημέρα μετά τον εμβολιασμό, ωστόσο αναφέρονται πρόδρομα συμπτώματα ήδη από την τρίτη ημέρα. Αρκετές αναφορές έχουν επιπλέον περιγράψει ένα γενικό σύνδρομο που μοιάζει με γρίπη το ίδιο χρονικό διάστημα ( 5 έως 10 ημερών), σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα εμφανίζεται μαζί με τη  θρόμβωση, υποδηλώνοντας πιθανώς αυξημένη φλεγμονώδη αντίδραση.

Τα παρακάτω συμπτώματα είναι ανησυχητικά και θα πρέπει να αναζητήσετε ιατρική βοήθεια:

  • νέα  εμφάνιση σοβαρού πονοκέφαλου, η οποία επιδεινώνεται και δεν ανταποκρίνεται σε απλά παυσίπονα, χειροτερεύει όταν  το άτομο ξαπλώνει και   μπορεί να συνοδεύεται από θολή όραση, ναυτία και έμετο,
  • δυσκολία στην ομιλία, υπνηλία ή επιληπτικές κρίσεις
  • ανεξήγητοi μώλωπες ή αιμορραγία
  • ναυτία και έμετος
  • δυσκολία στην όραση
  • δύσπνοια, πόνος στο στήθος,
  • οίδημα στα πόδια
  • ή επίμονο κοιλιακό άλγος

Ο κίνδυνος θρομβώσεων με covid-19

Η μόλυνση με Covid-19 ενέχει επίσης σημαντικό κίνδυνο  θρόμβωσης. Μελέτη  που δημοσιεύθηκε πρόσφατα  διαπίστωσε ότι, από τα  άτομα που θα νοσήσουν από covid   το 7,8% θα πάθει πνευμονική  εμβολή,  11,2%   εν τω βάθει  φλεβοθρόμβωση ,1,6%   εγκεφαλικά επεισόδια ενώ το 30%  εκτιμάται ότι  θα παρουσιάσει  θρομβοπενία  ( μείωση του αριθμού των αιμοπεταλίων). Τέλος  από αυτούς που καταλήγουν στην εντατική, το 23% αναπτύσσουν  φλεβοθρόμβωση.   

Τα άλλα εμβόλια Covid  προκαλούν θρομβώσεις;

Υπάρχουν λιγότερα δεδομένα για τα άλλα δύο εμβόλια που βασίζονται στην ίδια τεχνολογία του  αδενοϊού, το Ρώσικο Sputnik V και το Convidecia , που κατασκευάστηκε από την κινεζική εταιρεία CanSino Biologics.

Είναι γνωστό πως το ρώσικο εμβόλιο χρησιμοποιεί δύο διαφορετικούς  αδενοϊούς  σε διάστημα  21 ημερών:  τον αδενοϊό 26 (Ad26)  στην πρώτη δόση και το Ad5 στη δεύτερη. Η χορήγηση των δύο διαφορετικών ορότυπων, αποσκοπεί στην υπέρβαση τυχόν προϋπάρχουσας ανοσίας έναντι του αδενοϊού στον πληθυσμό.

Σε ένα δελτίο τύπου, η Gamaleya διαφοροποίησε  το Sputnik V από τα άλλα εμβόλια αδενοϊού COVID-19. «Όλα τα εμβόλια που βασίζονται σε ‘φορέα’  αδενοϊό είναι διαφορετικά και δεν είναι άμεσα συγκρίσιμα», ανέφερε, επισημαίνοντας ότι υπάρχουν διαφορές στους ιούς που χρησιμοποιήθηκαν, τα κύτταρα στα οποία αναπαράχθηκαν, το τμήμα του DNA του ιού που φέρουν, τις μεθόδους που χρησιμοποιήθηκαν για τον καθαρισμό τους, και τη δοσολογία  με την οποία χορηγούνται.

Από την άλλη με τα m RNA εμβόλια   Pfizer  και  Moderna παρότι έχουν παρατηρηθεί   επεισόδια θρομβώσεων/ εμβολών,  καθώς και μεμονωμένης θρομβοπενίας , δεν υπάρχουν ακόμα αναφορές για το συγκεκριμένο σύνδρομο.  

«Παρότι   υπάρχει μεγάλη πιθανότητα αυτή η παρενέργεια να προκαλείται κυρίως από το εμβόλιο της Οξφόρδης / AstraZeneca , δεδομένου ότι  δεν γνωρίζουμε ποιος είναι ο ακριβής   μηχανισμός του συνδρόμου TTS , δεν μπορούμε επί του παρόντος  να υποθέσουμε κάτι  για τους άλλους τύπους εμβολίων. 

Ποιος  πιθανός μηχανισμός κρύβεται πίσω από  αυτό  το σύνδρομο καθώς και γενικότερα τις θρομβώσεις /εμβολές?

   Το σύνδρομο TTS    μοιάζει κλινικά με ένα σύνδρομο (HIT) που παρατηρείται σπάνια μετά τη χορήγηση  ηπαρίνης σε κάποιους ασθενείς (κάτι σαν αλλεργία). Συγκεκριμένα, η ηπαρίνη ενώνεται με μία πρωτείνη ,τον παράγοντα PF4, των αιμοπεταλίων με αποτέλεσμα να πυροδοτείται η απελευθέρωση αντισωμάτων έναντι του συμπλέγματος ηπαρίνης – PF4. Τα αντισώματα αντι-ΡΡ4 προκαλούν «πανκυτταρική ενεργοποίηση », που σημαίνει ότι, εκτός από την ενεργοποίηση των αιμοπεταλίων και των παραγόντων πήξης, τα αντισώματα ενεργοποιούν μονοκύτταρα και ενδοθηλιακά κύτταρα (που οδηγούν σε έκφραση του ιστικού παράγοντα), ουδετερόφιλα (που οδηγούν σε λευκοκυττάρωση). Η ενεργοποίηση όλων αυτών των  κυττάρων συμβάλλει περαιτέρω στην αύξηση του  κινδύνου θρόμβωσης.  Από την άλλη τα συγκεκριμένα αντισώματα μπορεί να οδηγήσουν στην καταστροφή των αιμοπεταλίων  με  αποτέλεσμα θρομβοπενία-αιμορραγίες.  

Το σύνδρομο TTS που προκαλείται από το εμβόλιο  ανιχνεύεται εργαστηριακά με τον ίδιο τρόπο με το HIT (με τη μέθοδο ELISA) , έχει την ίδια ( αν και πιο δραματική )  κλινική εικόνα με τη διαφορά ότι «απουσιάζει» η ηπαρίνη. Αν  και τα αντισώματα αντι-PF4  είναι κοινά, ανιχνεύονται για παράδειγμα στο 25 έως 50% των ασθενών μετά από καρδιαγγειακή χειρουργική – η θρομβοπενία που προκαλείται από ηπαρίνη δεν είναι. Προς το παρόν, οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ποια συνιστώσα αυτών των εμβολίων θα μπορούσε να προκαλέσει την ανεπιθύμητη ανοσοαπόκριση έναντι του παράγοντα PF4.

 Θρομβώσεις  γενικότερα    μπορούν να προκληθούν κι από τα m RNA εμβόλια  με διαφορετικό μηχανισμό όμως. Μια υπόθεση είναι ότι τα εμβόλια mRNA (Pfizer, Moderna) και εκείνα που χρησιμοποιούν αδενοϊούς (AstraZeneca, Johnson & Johnson) θα μπορούσαν να προκαλέσουν τη σύνθεση της πρωτεΐνης spike  εντός των αιμοπεταλίων, η οποία μπορεί στη συνέχεια να προκαλέσει την παραγωγή αντισωμάτων  έναντι των αιμοπεταλίων, με αποτέλεσμα είτε την καταστροφή τους (θρομβοπενία) ή την ενεργοποιησή τους (θρoμβώσεις).  

Η λήψη ασπιρίνης ή αντιπηκτικών πριν από τον εμβολιασμό με το εμβόλιο AZ θα μειώσει τον κίνδυνο θρόμβωσης;

Δεν συνιστάται η λήψη ασπιρίνης πριν από τον εμβολιασμό με ΑΖ, εκτός εάν περιλαμβάνεται  στην τακτική αγωγή του ασθενούς. Ενώ η ασπιρίνη μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μείωση του κινδύνου θρόμβωσης σε άλλες καταστάσεις, δεν θεωρείται επί του παρόντος ότι έχει το ίδιο αποτέλεσμα σε αυτήν την περίπτωση και μπορεί στην πραγματικότητα να επιδεινώσει το αποτέλεσμα αυξάνοντας τον κίνδυνο αιμορραγίας.

Επίσης  παρότι δεν υπάρχουν άμεσες ενδείξεις ότι τα παράγωγα ηπαρίνης επιδεινώνουν το TTS, οι ομοιότητες του συνδρόμου με το HIT αποκλείουν τη χρήση   τόσο της κλασσικής ηπαρίνης όσο και χαμηλού μοριακού βάρους σε ασθενείς με θετική PF4 ELISA ή εν αναμονή των αποτελεσμάτων των εξετάσεων.

Αντενδείξεις για το ΑΖ

  • Σε άτομα με αντιφωσφολιπιδικό σύνδρομο
  • Σε άτομα που έχουν υποστεί ΗΙΤ από ηπαρίνη
  • Άτομα ηλικίας άνω των 30 ετών με ιστορικό θρόμβωσης και εκείνα που έχουν διαγνωστεί με θρομβοφιλία, ανεξάρτητα από το εάν βρίσκονται ή όχι σε μακροχρόνια αντιπηκτική αγωγή, θεωρούνται υψηλού κινδύνου σε περίπτωση λοίμωξης από COVID-19 και πρέπει να εμβολιαστούν με οποιοδήποτε από τα διαθέσιμα εμβόλια
  • Οι   αιματολόγοι συμβουλεύουν ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι άτομα με  ιστορικό θρόμβωσης ή γνωστούς παράγοντες κινδύνου για θρόμβωση διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν TTS  μετά το εμβόλιο ΑΖ
  • Επιπλέον, στο Ηνωμένο Βασίλειο  δεν συνιστάται ο εμβολιασμός με ΑΖ σε ανθρώπους ηλικίας 18-29 αρκεί να  είναι υγιή και κατά συνέπεια   χαμηλού κινδύνου για σοβαρή λοίμωξη από  Covid.

Διατρέχω κίνδυνο  μετά τη δεύτερη δόση;

Αυτό είναι μάλλον απίθανο καθώς μέχρι τώρα  δεν υπήρξαν αναφορές για περιστατικά   μετά από τη δεύτερη δόση. Όλες οι  περιπτώσεις παρατηρήθηκαν άμεσα  μετά τις πρώτες κιόλας δόσεις. Εντούτοις είναι υπό διερεύνηση εάν αυξάνεται περαιτέρω  ο κίνδυνος μετά από τη δεύτερη δόση.

Κριτικές σχετικά με αυτό το θέμα

Παρότι  οι περισσότεροι  οργανισμοί φαρμάκων, καθώς και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, συνεχίζουν να επιμένουν ότι το εμβόλιο της Οξφόρδης / Astra Zeneca είναι ασφαλές και ότι το όφελος  υπερτερεί κατά πολύ του κινδύνου, η αναστολή της χορήγησής του σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης φαίνεται ότι έχει προκαλέσει  την αντίδραση των ειδικών.

Βρετανικές «δεξιές» εφημερίδες  αποκάλεσαν  την απόφαση χωρών όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ισπανία και η Ιταλία να σταματήσουν τους εμβολιασμούς ως «επαίσχυντες» και «απερίσκεπτες».

Αλλά η κριτική προήλθε επίσης και από κάποιες φωνές στις Βρυξέλλες. Η Sylvain Giraud  Γ.Γ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Φαρμάκων έγραψε στο Twitter : “Ποιο είναι το νόημα να έχουμε επιστημονικούς φορείς όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων και ο ΠΟΥ εάν οι αποφάσεις για τα εμβόλια λαμβάνονται για πολιτικούς λόγους;”

Ποιο είναι το μέλλον των εμβολίων φορέων αδενοϊού;

Μόλις η παγκόσμια πανδημία αρχίσει να υποχωρεί, θα ληφθούν  σοβαρά υπόψη οι σπάνιες μεν, αλλά σοβαρές  παρενέργειες  καθώς αναπτύσσονται και άλλα  πιο φθηνά, πιο εύχρηστα, διαφορετικής τεχνολογίας  εμβόλια.

 Ήδη  στην Κούβα είναι υπό ανάπτυξη 5 εμβόλια. Ενδιαφέρον  παρουσιάζει ένα εμβόλιο «σύζευξης»  το Soberana 2. Διαθέτει μία πρωτοπόρο τεχνολογία με τμήμα της πρωτεΐνης  spike του ιού Covid (τον υποδοχέα  με τον οποίο ενώνεται o ιός με τα άλλα κύτταρα)  συζευγμένη με τοξοειδές τετάνου (χημικά τροποποιημένη τοξίνη ώστε να είναι αβλαβής), το οποίο   προκαλεί ισχυρή ανοσοαπόκριση σε πειραματόζωα.

Εάν αυτά τα νέα εμβόλια εγκριθούν ο επόμενος χρόνος  θα μπορούσε να είναι πολύ διαφορετικός..

Posted in Blog by Efi Athanasopoulou